کتاب مرشد و مارگاریتا

باجگیر چشم هایش را فرو بسته بود و صاعقه ای آسمانی را انتظار می کشید. اتفاقی نیفتاد. بی آنکه چشم های خود را بگشاید، خشمش را با نفرین بر آسمان فرو نشاند. فریاد می زد که ایمانش خلل یافته و حتما خدایان دیگر و بهتری نیز هستند. هیچ خدایی رخصت نمی داد مردی چون یسوعا بر صلیب بگذرد. باجگیر که صدایش سخت گرفته بود، فریاد زد: نه اشتباه می کردم… شاید دود قربانی های معبد چشمت را نابینا کرده و تنها بانگ شیپور کاهنان را شنوایی؟… ای خدای راهزنان و حامیان و هواداران راهزنان لعنت باد!

سر انجام رسیدند به پاگرد، همانجایی که «کروویف» شمع به دست توی تاریکی به استقبال مارگریتا آمده بود. اما حالا نور شدیدی که از لوسترهای کریستال خوشه مانند می‌تابید، چشم‌هایشان را خیره کرد. مارگریتا آنجا مستقر شد و ستونی از یاقوت کبود زیر بغلش قرار گرفت.

درست معلوم نبود چه چیزی بزدومنی را وادار کرده بود شعر را آن طور که نوشته بود، بنویسد: آیا استعداد فراوانش برای توصیفات عینی مسبب خطایش بود یا نادانی کاملش درباره ی مضمون شعر؟ به هرحال مسیح او کاملا زنده از آب در آمده بود؛ مسیحی که با وجود عیب های بسیارش، در واقع زنده بود. اما برلیوز می خواست به شاعر ثابت کند که مسئله ی عمده این نیست که مسیح چه کسی بود و یا حتی خوب بود یا بد؛ بلکه مسئله این است که اساسا شخصی به نام مسیح وجود خارجی نداشته و تمام داستان های مربوط به او ساختگی محض اند و اسطوره ی صرف اند… (از کتاب مرشد و مارگاریتا)

مارگریتا پروازش را از سر گرفت و دید رهبر ارکستر جاز که می‌کوشید با ارکستری که آهنگ لهستانی را می‌نواخت مبارزه کند، اکنون پشت سر او جنجالی راه انداخته بود و می‌خواست با پرتاب سنج‌ها نوازندگان آن ارکستر را از نواختن بازدارد و آن‌ها هم با اظهار ترسی خنده‌دار سرشان را می‌دزدیدند.

سیاه‌پوستی بالشتکی را زیر پاهای مارگریتا لغزاند که رویش تصویر سگی با رشته‌های طلا دست دوزی شده بود. آن وقت مارگریتا کوشید با وضوح بیشتری آنچه را دور و برش بود ببیند. «کروویف» و «عزازیل» با حالتی رسمی کنارش ایستاده بودند. کنار «عزازیل» سه مرد جوان حضور داشتند که قیافه‌شان مارگریتا را به یاد «آبادونا» انداخت. نسیم خنکی را پشتش احساس کرد، وقتی برگشت دید از دیواری مرمرین که پشت او قرار داشت، از فواره‌ای نوشیدنی می‌جهد و توی حوضچه‌ای پر یخ می‌ریزد. کنار پای چپش چیزی گرم و مخملین حس کرد، «بهیموت» بود. (از کتاب مرشد و مارگاریتا)

خارجی دوباره به حرف درآمد. «بی‌ترديد انسان فانی است، ولی اين تنها نيمی از مسئله است. گرفتاری اينجا است كه گاه اين فنا كاملا غيرمنتظره گريبانش را می‌گيرد و او حتی نمی‌تواند بگويد كه امشب به چه كاری مشغول خواهد بود؟»

برليوز فكر كرد كه: «چه شيوه احمقانه‌ای برای طرح مسئله…» و به‌اعتراض گفت : «البته شما در اين مورد كمی اغراق می‌كنيد. من كم و بيش دقيقآ می‌دانم كه امشب چه كار خواهم كرد؛ مشروط بر آنكه البته در خيابان برونايا آجری به كله‌ام نخورد.»خارجی با لحن قانع‌كننده‌ای صحبت او را قطع كرد و گفت: «نه اينجا آجری هست و نه آنجا. آجر هيچ وقت به كله كسی نمی‌خورد. در مورد شما قول می‌دهم كه در معرض اين خطر نيستيد. مرگ شما متفاوت خواهد بود.»

برليوز، با ريشخندی قابل درك نسبت به مسير مضحك بحث، پرسيد: «شايد شما می‌دانيد كه من دقيقآ چطور خواهم مرد؟ مايليد به من هم بگوييد؟»

خارجی جواب داد: «قطعآ.» برليوز را چنان برانداز كرد كه انگار او را برای كت و شلواری اندازه می‌گيرد و سپس چيزی كم و بيش به اين مضمون از لابه‌لای دندانهايش زمزمه كرد: «يك، دو… مريخ در برج دوم… ماه، در حال غروب… شش ــ حادثه… شب ــ هفت.» سپس به صدايی رسا، خندان گفت: «كله شما بريده خواهد شد.»

بزدومنی با نگاهی وحشی و خشمگين به خارجی خيره شد و برليوز با لبخند طنزآلودی پرسيد: «به دست چه كسی؟ دشمنان؟ جواسيس بيگانه؟»

همصحبت آنها پاسخ داد: «نخير، توسط يك زن روسی، عضو كامسمول.»

برليوز، كه از شوخی لوس خارجی عصبانی شده بود، غرغر كرد: «آهان! البته می‌بخشيد كه اين حرف را می‌زنم، ولی خيلی بعيد است.»

خارجی جواب داد: «معذرت می‌خواهم، ولی حرف همان است كه گفتم. البته می‌خواستم از شما بپرسم كه امشب چه برنامه‌ای داريد ــ اگر البته محرمانه نيست؟» (از کتاب مرشد و مارگاریتا)

عاشق واقعی كسی است كه در سرنوشت معشوقش شريك باشد

انسان خودش بر سرنوشت خودش حاكم است

هر نوع قدرت به هرحال خشونتی است عليه مردم و زمانی فرا خواهد رسيد كه نه سزار و نه هيچ انسان ديگری حاكم نخواهد بود. انسان به‌ملكوت حقيقت و عدالت گام خواهد گذاشت، جايی كه به‌هيچ گونه قدرتی نيازی نخواهد بود

و تنهايی عجيب چشمهايش بيشتر از زيبايی‌اش مجذوبم كرد.

با آستين دست راستش، اشكی را كه ناگهان سرازير شده بود، پاك كرد و ادامه داد : «عشق گريبان ما را گرفت، درست همانطوری كه قاتلی يكدفعه از كوچه‌ای تاريك سر آدم هوار می‌شود. هردومان را تكان داد ــ همان تكان رعد و برق؛ همان تكان برق تيغه چاقو. (از کتاب مرشد و مارگاریتا)

آنقدر ترسيده‌ام كه ديگر هيچ چيز نمی‌ترساندم.

«واقعآ حيف شد! ولی سؤالی كه ناراحتم كرده اين است كه اگر خدا نباشد، چه كسی حاكم بر سرنوشت انسان است و به جهان نظم می‌دهد؟»
بزدومنی با عصبانيت در پاسخ اين سؤال كاملا بی‌معنی گفت: «انسان خودش بر سرنوشت خودش حاكم است.»
خارجی به آرامی جواب داد: «ببخشيد، ولی برای آنكه بتوان حاكم بود بايد حداقل برای دوره معقولی از آينده، برنامه دقيقی در دست داشت. پس جسارتآ می‌پرسم كه انسان چطور می‌تواند بر سرنوشت خود حاكم باشد در حاليكه نه تنها قادر به تدوين برنامه‌ای برای مدتی به كوتاهی مثلا هزار سال نيست بلكه حتی قدرت پيش‌بينی سرنوشت فردای خود را هم ندارد؟» (از کتاب مرشد و مارگاریتا)

عاشق واقعی كسی است كه در سرنوشت معشوقش شريك باشد.

چه اندوهبار است، ای خدايان، جهان به شب هنگامان، و چه رازگونه است مهی كه مردابها را می‌پوشاند. اگر پيش از مرگ رنجی فراوان برده باشی و اگر در اين وادی مه‌گرفته به درماندگی پرسه‌ای زده باشی و اگر بار گران جانكاهی بر دوش، گرد جهان می‌گشتی، می‌فهميدی. و اگر خسته باشی و بی‌هيچ بيم و دريغی به ترك جهان و ترك مه و مرداب و رودخانه‌هايش رضا داده باشی، می‌فهميدی. اگر حاضر بودی با قلبی سبك به كام مرگ فرو روی و می‌دانستی كه تنها مرگ مرهم زخم تو است، می‌فهميدی. (از کتاب مرشد و مارگاریتا)

عشق گريبان ما را گرفت، درست همانطوری كه قاتلی يكدفعه از كوچه‌ای تاريك سر آدم هوار می‌شود. هردومان را تكان داد ــ همان تكان رعد و برق؛ همان تكان برق تيغه چاقو.

«سرور من، تكرار می‌كنم، هرگز كسی را به چنين كاری تحريك نكرده‌ام. مگر ناقص‌العقل به نظر می‌رسم؟»
حاكم، با خنده‌ای مشئوم، به آرامی جواب داد: «نخير، به نظر نمی‌رسی. بسيار خوب، قسم بخور كه چنين كاری نكردی.»
زندانی كه تازه دستش باز شده بود با عجله پرسيد: «به چه چيزی می‌گوييد قسم بخورم؟»
حاكم جواب داد: «به زندگانی خودت قسم بخور. زمان قسم خوردن به آن واقعآ نزديك شده؛ چون حتمآ می‌دانی كه زندگی‌ات به نخی بسته است!»
زندانی پرسيد: «سرور من، مبادا فكر كنی كه تو آن را به نخی بسته‌ای. اگر اينطور فكر می‌كنی، در اشتباهی.» (از کتاب مرشد و مارگاریتا)

اگر پيش از مرگ رنجی فراوان برده باشی و اگر در اين وادی مه‌گرفته به درماندگی پرسه‌ای زده باشی و اگر بار گران جانكاهی بر دوش، گرد جهان می‌گشتی، می‌فهميدی. و اگر خسته باشی و بی‌هيچ بيم و دريغی به ترك جهان و ترك مه و مرداب و رودخانه‌هايش رضا داده باشی، می‌فهميدی. اگر حاضر بودی با قلبی سبك به كام مرگ فرو روی و می‌دانستی كه تنها مرگ مرهم زخم تو است، می‌فهميدی. (از کتاب مرشد و مارگاریتا)

پيلاطس از خشم به خود لرزيد و از لابلای دندانهای كليد شده‌اش گفت: «اما من می‌توانم اين نخ را ببرم.»
زندانی كه در مقابل آفتاب دستهايش را سايه‌بان صورتش كرده بود، گفت: «در اين باره هم اشتباه می‌كنی. گمان می‌كنم قبول داشته باشی كه تنها كسی می‌تواند نخ را قطع كند كه خودش زندگی مرا به آن بسته.» (از کتاب مرشد و مارگاریتا)

با تعجب نگاهم می‌كرد و ناگهان، بی‌هيچ نشان و اماره قبلی، دانستم كه تمام عمر عاشق اين زن بوده‌ام. عجيب نيست؟ حتمآ می‌گوييد ديوانه‌ام

هرگز نبايد از كسی چيزی بخواهی. هرگز. مخصوصاً از آنهايی كه از تو قدرتمندترند. اينگونه افراد به دلخواه خودشان پيشنهاد كمك می‌كنند.